Bir sınava girmeden önce çoğu insan kendini kaygılı ve stresli hisseder. Normal düzeyde seyreden bir stres kişinin sınavlardaki başarısını artırabilir iken, bazı durumda kişinin sınav performansını olumsuz etkileyecek derecelerde olabilir. Bu durumda kaygı ve stresin performansın düşmesine neden olduğu durumlara sınav kaygısı ismi verilir. Sınav kaygısı yaşayan kişiler, kendilerini gergin hissettikleri için sınav esnasında bildikleri konularda bile tam performans göstermeyebilir.
Sınav kaygısı; sınav hakkında herhangi bir durumla alakalı olarak ortaya çıkan stresi ve endişeyi ifade etmek için kullanılan terimdir. Özellikle üniversite sınavının yarattığı rekabet ortamından kaynaklı, üniversiteye hazırlanan öğrencilerde yoğun şekilde sınav kaygısı görülebilir. Yaşanan bu yüksek seviyedeki kaygı, hem öğrenme becerisini hem de sınav performansını olumsuz anlamda etkileyebilir. Kişinin sınav öncesinde ya da sınav esnasında aşırı derecede gergin olması, sorulara odaklanmasını ve daha önce öğrendiği bilgileri hatırlamasını zorlaştırabilir. Bundan dolayı kaygı yaşayan öğrenci sınavda tam bir performans gösteremez.
Yapılan araştırmalara göre sınav kaygısıyla başa çıkma yollarını bilmeyen öğrencilerin sınavlardaki başarısı diğer öğrencilere göre daha düşüktür. Kişinin sınav kaygısı yaşamasının temel nedenlerinden birisi de başarılı olma konusunda üzerinde baskı hissetmesidir. Başarılı olması gerektiği konusunda baskı hisseden öğrenciler, sınav dönemi sürecinde diğer zamanlara göre daha fazla stresli olurlar bu stres zihinsel, fiziksel ve duygusal açıdan bireyi olumsuz etkiler. Bunun sonucunda ise sadece sınav performansı değil, yaşam kalitesinin de düştüğü görülür.
Sınav kaygısı; öğrenilen bilgilerin sınavda hatırlanmasına ve sınav anında etkili şekilde kullanılmasına engel olan çok önemli bir kaygı durumu olarak bilinir. Öğrencinin sınava yüklediği anlam, sınavla alakalı sahip olduğu şemalara bağlı olarak sınav kaygısı oluşması normaldir. Başarıyı azaltma konusunda etkili olan yoğun endişe, kaygı ve korku durumudur. Kaygı, normalde her insanın zaman zaman yaşayabileceği bir duygu olmasına rağmen, gelişimi devam eden çocuk ve gençlerin özellikle sınav sırasında bu duyguyla mücadele etmesi çok daha zor olabilir.
Sınav kaygısı, günümüzde çok sık yaşanan bir durum olsa bile, birçok öğrenci bu durumu yaşadığının farkında bile olmayabilir. Stresli hisseden kişide sinirlilik ve kaygı halinin görülmesi oldukça normaldir. Ancak bazı kişilerde sınavla alakalı korkuların daha yüksek seyretmesi, sınavda gösterdiği başarının önüne geçebilir. Bu durumun sebepleri ise kişiden kişiye değişir. Geçmiş sınavlardaki düşük performans, çalışma düzeninin olmaması, kişiliğinin kaygı bozukluğu yaşaması ya da bunların hepsi sınav kaygısının yoğun hissedilmesine neden olabilir.
Buna bağlı olarak sınav kaygısına sebep olan durumlar şu şekilde sıralanabilir:
Kötü sınav geçmişi: Kişi daha önce girdiği sınavlarda yeterli çalışamamak ya da çok endişeli hissetmekten kaynaklı düşük puan almış olabilir. Bu gibi bir durumda sonraki sınavdan önce çok kaygılı hissedebilir,
Başarısızlık korkusu: Öğrenci, kendini değerli hissetmek için sınavda çok yüksek puanlar alması gerektiğini düşünüyor olabilir. Bu gibi bir durumda kendi üzerinde oluşturduğu bu yersiz baskı sınav kaygısına neden olabilir,
Hazır olmamak: Yeterli düzeyde çalışmamak ya da hiç çalışmamak yaşanan endişeyi artırabilir,
Biyolojik sebepler: Sınava girmek genellikle bir stres sebebi olduğundan, sınav öncesinde ve sınav anında vücut adrenalin hormonu salgılar. Adrenalin salgılanması, kişinin sınavla başa çıkmasına yardımcı olurken, uyanık kalarak hazır olmasını da sağlar. Ancak bu hormonun vücutta neden olduğu bazı değişiklikler sınava yeterince odaklanmanın önüne geçebilir. Öğrenci sınav sırasında mide bulantısı ya da terleme gibi semptomlar yaşadığı için daha gergin hissedebilir,
Çevresel nedenler: Öğrencinin sınavda kaygılı hissetmesine anne babalar yol açabilir. Anne ve babanın çocuktan beklentisini yüksek tutması, öğrencinin sınavları olduğundan daha ciddi bir mesele haline getirilmesine sebep olabilir. Bu durumda ise doğal olarak öğrenci kendini baskı altında hisseder,
Zihinsel nedenler: Öğrencilerin sınavdan beklentileri, sınav kaygısı yaşanmasının en önemli nedenlerinden biridir. Sınavdan düşük puan alacağını düşünen bir öğrencinin sınav öncesinde ve sınav anında kaygılı hissetmesi son derece normaldir. Buna ek olarak sınav kaygısı bir kısır döngü haline gelebilir. Bir sınava girerken çok yoğun kaygı hisseden öğrenci, bunu tekrar yaşamaktan korkabilir. Dolayısıyla daha sonra gireceği tüm sınavlarda normalin üstünde kaygılı hissedebilir.
Sınav kaygısı yaşayan kişilerde görülen belirtiler ve bunlar şiddeti çok farklı olabilir. Bazı öğrenciler sadece hafif olan belirtileri yaşar ve sınavda başarılı olabilir. Ancak bazı öğrenciler ise yaşanan bu kaygıdan dolayı kendilerini çok kötü hissederek sınavlarda düşük performans gösterebilir. Bununla birlikte öğrencilerde kaygıya ek olarak panik atak da görülebilir. Sınav kaygısı belirtileri duygusal, fiziksel, davranışsal ve bilişsel olabilir.
Fiziksel belirtiler: Sınav kaygısı yaşayan öğrencilerde titreme, terleme, kalp atışında hızlanma, bayılma, ağız kuruluğu ya da mide bulantısı görülür. Ayrıca baş ağrısı, ishal, kusma, nefes darlığı gibi durumlarda buna eşlik edebilir. Öğrencilerde stres kaynaklı iştah değişimi söz konusu olabilir. Bazı öğrencilerde iştah azalırken, bazılarında iştah artışı görülebilir. İştahın artması ya da düşmesi sonucunda beslenme düzeni değişebilir ve bunun sonucundan istenmeyen sağlık sorunları ortaya çıkabilir,
Davranışsal ve bilişsel belirtiler: Sınav kaygısı yaşayan öğrenciler, sınava girmekten kaçmak isteyebilir. Sınava girdiklerinde ise soruların cevaplarını hatırlamakta ya da odaklanmakta zorluk çekebilir. Öğrenci kendini daima başka öğrencilerle kıyaslayarak motivasyonunu düşürebilir. Geçmiş zamanlarda yaşadığı başarısızlıkları düşünerek, bunlara ek olarak daha şiddetli kaygı yaşadığı durumlarda panik atak geçirebilir,
Duygusal belirtiler: Sınav kaygısının duygusal belirtileri arasında korku, umutsuzluk, öfke, düşük benlik duygusu ve depresyon vardır. Buna bağlı olarak kişi sınav öncesinde ya da sınav anında kendini çok çaresiz hissedebilir. Sınav kaygısı yaşayan bireylerde hem fiziksel hem de duygusal belirtiler aynı anda görülebilir. Ancak semptomların şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterir. Sınav kaygısı yaşayan her öğrencide aynı semptomların görülmesi beklenmez.
Sınav kaygısıyla başa çıkabilmek için ilk olarak yaşanan bu durumu bastırmamak ve onun varlığını kabul etmek gerekir. Onu tanımak ve kaygının temelinde yatan nedenleri tespit etmek sorunu giderme yolunda atılan ilk adımdır. Öğrencinin gerçekçi olmayan inançlarını sorgulamak ve onları başka bir bakış açısıyla ele almak gerekir. Öğrencinin yeterli ve yetersiz yanlarını tespit ederek geliştirmesi gereken alanlara yönelik etkili çalışmalar yapılmalıdır. Bununla birlikte nefes egzersizleri ve dikkati başka yöne odaklama gibi teknikleri kullanarak yaşanan kaygı ve korku kontrol altına alınabilir.
Sınavla ilgili gerçekçi olmayan inançların değişmesi, sınav kaygısıyla baş etme yöntemleri arasında yer alabilir. Öğrencinin hayattaki tek başarı kriterinin sınav olduğu, sınavda başarısız olmanın utanç olarak kabul edildiği ve sınav sonucu ile kendini ispat etmesi gerektiğine olan inancın değişmesi hedeflenmelidir. Bu yüzden öğrencinin yapabileceği şeylere odaklanması, sınav sonucunun dünyanın sonu olmadığı ve yaşanan bir başarısızlığın daha çok çalışmak gerektiği anlamına geldiğini düşünmesi gerekir. Sınava çalışmak için çok az zaman kaldıysa bile, bu zamanı etkili kullanmaya ve daha çok puan getiri potansiyeli olan konulara ağırlık vermeye yönelmelidir.
Sınav kaygısıyla başa çıkmak için sağlıklı bir hayat tarzı oluşturmak gerekir. Düzenli olarak yapılan gevşeme egzersizleri, yeterli uyku ve sağlıklı beslenme kaygı seviyesinin düşmesine yardımcı olur. Bununla birlikte kaygının artmasına neden olan şeker, kafein ve nikotin içeren yiyecek ve içeceklerden uzak durmakta fayda vardır.
Sınav öncesinde yerli derecede çalışmak, kaygısı azaltma konusunda faydalıdır. Ayrıca sınav yeri ve zamanının önceden kontrol edilmesi gerekir. Sınav kapsamı ve sınav formatı gibi detayların bilinmesi çok önemlidir. Bu sayede sınava en doğru şekilde hazırlanma imkanı elde edilir ve sonrasında çalışmak için plan yapılabilir.
Verimli çalışma, sınav kaygısının azaltılması konusunda en önemli yardımcıdır. Sınava iyi hazırlanmak sınav kaygısının neden olduğu semptomların hafiflemesine neden olur. Çalışma alışkanlıklarını düzenleyerek, sınav öncesi son günlere sıkıştırmaktan kaçınmak gerekir. Çalışmak için yeterli zamanın olmaması, öğrencinin kendini daha fazla stresli ve kaygılı hissetmesine yol açabilir. Ancak gereğinden fazla çalışmak da kaygı seviyesini yükseltebileceğinden bir denge kurulması önemlidir. Buna ek olarak gerekli zamanlarda mola vererek çalışmak ve kişinin kendisi için uygun çalışma yöntemlerini bulması da fayda sağlar.
Psikolojik açıdan sınava hazır olmak, yaşanan kaygının azalmasını sağlar. Sınavdan çok iyi sonuçlar alacağına dair büyük beklentilere girmek ya da bu konuda bir baskı hissetmek, yaşanan kaygıyı ciddi derecede yükseltir. Sınavın kötü geçtiğini düşünmek yerine, başarılı olacağını düşünmek ve buna inanmak yararlıdır. Bununla birlikte sınav sırasında motive edici cümleler kurarak sorulara odaklanmaya çalışmak fayda sağlar.
Sınav sırasında kullanılmak üzere sınav tekniklerinin öğrenilmesi stresi azaltabilir. Sınavda nefes ve gevşeme egzersizler yapmak, belli noktalarda küçük molalar vermek ve gözleri dinlendirmek öğrenciyi rahatlatır. Sınav öncesinde yaşanan ciddi kaygı durumunda, psikiyatrik destek ne zaman gereklidir bilmek gerekir. Bu konuda bir uzman desteği almak, sınavda daha rahat ve kendine güvenerek performans sergilemeye yardımcı olur.
Teta Clinic'in alanında uzman psikitırları sınav stresi konusunda terapi uygulayarak daha rahat ve sakin şekilde sınava girmesini sağlar. Kaygıyı azaltmaya yönelik uygulanan terapilerde amaç; öğrencinin kendine güvenmesi ve sınav performansını etkileyecek derecede yaşadığı kaygı ve stresin azaltılmasıdır. Sizde alanında uzman Teta Clinic psikiyatrları ile çocuğunuzun yaşadığı sınav kaygısını en aza indirmek için web sitemizi ziyaret edebilir ve iletişim numaralarımızı kullanarak bizimle irtibat kurabilirsiniz.
