Okul; akademik becerilerin yanı sıra sosyal, bilişsel ve duygusal alanlardaki bir takım kazanımların elde edilmesi konusunda çok önemli bir role sahiptir. Ancak bazı çocuklar maddi zorluklar ya da davranış sorunlarının bir sonucu olarak okula gitme ya da devamlılığını sürdürme konusunda zorluk çekerler. Bazı çocuklar ise okula gitme konusunda belirgin duygusal sıkıntılar yaşar ve okula gitmeyi reddederler. Bu durumu tanımlamak için geçmiş zamanlarda okul fobisi terimi kullanılsa bile, günümüzde bu durumun farklı bileşenleri ve nedenlerini daha iyi kavrayabilmek için ‘’okul reddi’’ ifadesi kullanılır.
Okul reddi; korku ve kaygı gibi duygusal sebeplerden kaynaklı olarak çocuğun okula devam etmek istememesi durumunu tanımlar. Okul reddi olan çocuklarda bu konuda yaşanan temel sorun, okula gitme ile beraber tetiklenen zorlanma halidir. Çocuk, okula gitmesi istendiğinde özellikle okul saati geldiğinde aşırı derecede huzursuzluk, korku, mutsuzluk ve hatta öfke patlaması ile beraber saldırganlık gibi şiddetli davranışsal ve duygusal belirtiler sergileyebilir. Ayrıca bahsi geçen bu belirtilere sıklıkla karın ağrısı, baş ağrısı, mide bulantısı gibi fiziksel sorunlar da eşlik eder. Okul reddi olan bazı çocuklarda ise bu belirtiler çocuk evden çıkmadan önce görülmeyebilir. Bu çocuklar okula gitmek için hazırlanırken, kısmen rahat olabilir ancak okula yolunda ya da okul kapısında ve sınıf kapısına geldiğinde bu belirtiler ortaya çıkmaya başlayabilir. Okul reddi yaşayan çocuklarda çocuğun okula gitmemesi gizli bir durum değildir ve bu durum öğretmen ile anne-baba bilgisi dâhilinde gerçekleşir.
Birçok sorunda temel neden anne babadan ayrılmada yaşanan ayrılık kaygısıdır. Ancak okul reddi ayrılık kaygısından farklı olarak birçok ruhsal bozukluğun bir belirtisi olarak kendini gösterebilir. Ayrıca çocuğun kendisine ve çevresine dair birçok farklı neden okul reddinin altında yatan bir neden ya da tetikleyici olabilir.
Çocuğa neden nedenler arasından çocuğun yapı olarak kaygıya yatkın olması, okul başarısının düşük olması, özgüven sorunları ve konuşma sorunları gibi nedenler sayılabilir. Okul reddi bazen bir ameliyat, kaza ya da hastalık sonucunda çocuğun okulda uzak kalması sonrasında da ortaya çıkabilir. Çocuğun alıştığı arkadaş çevresinden uzak kalması ve yeni arkadaşlıklar kurma konusunda zorlanması okul reddi açısından tetikleyici bir durum olabilir.
Aile içerisinde yaşanan olumsuz durumlar, akraba ya da aile üyesinin kaybı, ihmal, istismar, aile içi şiddet gibi travmatik durumlar, anne babada fiziksel ya da psikiyatrik hastalık, yeni bir kardeşin dünyaya gelmesi ya da taşınma gibi dışarıdan bakıldığından güzel olarak görülebilecek yaşam değişiklikleri de okul reddinin gelişmesinde önemli bir etken olabilir.
Okul reddi, okul ortamında yaşanan birçok farklı duruma bağlı olarak da ortaya çıkabilir. Sınıf, okul ya da öğretmen değişikliği, okulda, serviste kötü muamele ya da örselenmeye maruz kalma (akran zorbalığı, öğretmen ihmal ya da istismarı) ve hatta bazen yalnızca öğretmenden korkmak bile okul çağına gelen çocuğun okul reddetmesine neden olabilir. Bazen öğretmenin verdiği ağır ev ödevleri, kapasitenin üstünde sosyal ve eğitsel etkinlikler de çocukta okul reddi davranışının altında yatan temel nedenlerden biri olabilir. Özellikle okul reddi birden bire ortaya çıkarsa, öğrenmenle ya da akran grubuyla olan olumsuz bir yaşantının mutlaka sorgulanması gerekir. Bazı çocuklarda ise bu durum alt ıslatma ya da sınıf içerisinde kusma gibi küçük düşürücü bir olay sonrasında ortaya çıkabilir.
Okul reddi denildiğinde akla ilk olarak kreş, anasınıfı ya da 1. Sınıfa başlayan çocuklar gelse bile okul reddi her yaşta ve sınıfta görülebilen bir durumdur. Okula başlama ve okul değişikliği yaşanan dönemlerde bu durum çok daha sık şekilde görülebilir. Ayrıca her sosyo ekonomik düzeyde, her toplum ve düzeyde görülebilen bir sorun olarak bilinir. Kız ve erkeklerde benzer oranda etkileyen bir durumun okul çağı çocuklarında %1 oranında görüldüğü ifade edilebilir. Son dönemlerde okul reddi durumunun sıklığının özellikle ergen çocuklarda arttığı görülür. Bu durum ergen ve çocuk psikiyatri kliniklerde dikkat çeker.
Okul reddi sıklıkla okula yeni başlayan ya da tatil ve hastalık nedeninden kaynaklı okula uzun süre ara verilmesinden sonra tetiklenebilir. Okula gitmeyi reddetme genel olarak yavaş yavaş gelişir ve bu çocuklar zaman içerisinde okula gitmeye karşı çok daha yoğun bir direnç sergileyebilir. Bir çocuk ne kadar uzun süre boyunca okula gitmezse, okula geri dönmesi o kadar zorlanacaktır.
Okul reddi kendini psikolojik, fiziksel ve davranışsal belirtiler olarak kendini göstermeye başlar. Baş ağrısı ve karın yaygın olarak görülen fiziksel belirtilerdir. Diğer fiziksel belirtiler ise baş dönmesi, kusma, ishal, mide bulantısı, sık tuvalet ihtiyacı, terleme ya da titreme, hızlı kalp atışı, sırt ve eklem ağrısı, göğüs ağrıları gibi sayılabilir. Davranışsal belirtiler tipik olarak sınıfa ve okula gitmeyi reddetmeyi içerir. Ayrıca saldırganlık, öfke patlamaları, kendilerine zarar verme tehditleri ya da tam tersi içine kapanma ve kendini çevresinden izole etme davranışları olarak da görülebilir.
Okul reddi yaşayan çocuklar okula gitmemelerinin sebebi olarak birçok farklı neden saysa bile, bu durumun asıl nedenini çoğunlukla tam olarak bilemezler. Bazıları birçok kez okula gitmeyi istediğini ve bunun için gerçek anlamda hazır olduğunu söyler. Ancak okul zamanı geldiğinde bunu başaramazlar ve yatışmış olan belirtiler tekrar şiddetli şekilde yaşarlar. Bazıları evde ayrılamaz ya da ayrılır yoldan geri döner. Bazıları ise okul kapısına kadar keyifle gider ancak sınıfın kapısından dehşetle ve panikle geri dönerler. Bu durumlarda panik ve kaygı belirtilerine; öğretmeni, kendisi ve anne babasına yönelik şiddet davranışı da eşlik edebilir.
Okul reddinin altında ailesel, bireysel ve okula dair birçok tetikleyici durum olabileceğinden kapsamlı bir şekilde psikiyatrik değerlendirmeye tutulması gerekir. Genel olarak çocuklar okulu reddetme sebeplerini net şekilde belirleyemezler. Bu durumda terapist çoklu bilgi kaynakların ulaşması gerekir. Temel bilgi kaynakları çocuğun anne babası, kendisi ve öğretmenleridir. Aynı zamanda görüşmede kullanılan öz-bildirim ölçek ya da anketler bu değerlendirmeye büyük ölçüde katkı sağlar.
Okul reddi bireylerin duygusal, sosyal ve eğitim yaşamında kısa-uzun dönem kalıcı ve olumsuz olabilecek nedenlere sebep olabilir. Düşük akademik başarı ve uzun vadede düşük eğitim seviyesine neden olabilirken, gelecek dönemlerde artan ruh sağlığı sorunları ile alakalı olabileceği bilinir. Erken ve etkin tedavi ile çocuğun kısa süre içerisinde okul devamlılığını sağlamak mümkün olabilir. Ancak bu durum uzun süre devam ediyorsa, ilk olarak ergenlik çağında ortaya çıkarsa, çocuğun mental kısıtlılığı ya da depresyonu varsa klinik seyir biraz daha direnç gösterebilir. Bu yüzden okul reddi yaşayan çocukların erken dönemde fark edilerek ele alınması ruhsal olarak bozuklukların gelişimine engel olur.
Okul reddinin tedavisinde hedeflenen çocuğun kısa süre içerisinde okula dönmesini ve düzenli olarak devam edilmesinin sağlanmasıdır. Her çocuk bir çocuk tamamen kendine özeldir. Tedavi sürecinde sorunun altında yatan temel nedenler ve çocuğun bireysel ihtiyaçlarına yönelik özelleştirilen yaklaşımlar gerekir. Ancak çocuğun okul içerisinde geçirdiği sürenin artırılmasında tutarlı ve kararlı bir tutum içerisinde olmak çok önemli bir adımdır. Tanı sürecinde olduğu gibi tedavi sürecinde sadece çocuk ile değil, öğretmen ve anne baba ile işbirliği içerisinde olunması gerekir. Tedavi kapsamında psikososyal ve psikofarmakolojik yaklaşımlar bir arada kullanılır.
Psikososyal tedaviler bireysel psikoterapilerin yanı sıra okula ve aileye yönelik tedavileri içine alır. bilişsel davranışçı terapi, şema terapi, oyun terapisi gibi terapiler başlıca etkili bireysel psikoterapiler olarak kullanılır. Aile temelli ilerleyen ebeveynlik becerileri ve ebeveyn tutumları ile anne baba-çocuk ilişkisi ve aile dinamikleri ele alınır.
Teta Clinic bu anlamda üst düzey kalite standartlarında hizmet prensibi ile beklentileri karşılayan bir özel eğitim merkezidir. Sizde çocuğunuza kaliteli, güvenilir ve huzur ortamında bir tedavi ayrıcalığını sunmak isterseniz Teta Clinic farkını yaşayabilirsiniz.
