Kabul ve kararlılık terapisi (ACT), olumsuz duygular, düşünceleri semptomlar ya da koşullarla başa çıkmanın bir yöntemi olarak kabullenmeye vurgu yapan önemli bir psikoterapi yöntemi olarak karşınıza çıkar. Aynı zamanda hedefleri ya da değerleri destekleyen yapıcı, sağlıklı faaliyetlere olan bağlılığa teşvik eden bir yönü olduğu söylenebilir.
Söz konusu ACT terapistleri; artan kabullenmenin psikolojik anlamda esnekliğe yol açabileceğine dair bir teori üzerinde çalışmaya devam eder. Bu yaklaşım kişilerin birçok konuda daha rahat olmasını sağlama konusunda yardımcı olur ve insanların daha fazla soruna neden olabilecek belli başlı düşüncelerden ya da duygusal deneyimlerden kaçmasını alışkanlık haline getirmesine katkı sağlar.
Bilişsel davranışçı terapiden (BDT) farklı olarak kabul ve kararlılık terapisinin temel amacı, rahatsız edici olan bilişsel çarpıtmalar, dürtüler ya da duygular gibi hoş olmayan içsel deneyimlerin şiddetini ya da sıklığını azaltmak değildir. Bunun yerine aslında temel amaç söz konusu olan bu deneyimleri kontrol etme ya da ortadan kaldırma mücadelesini aza indirirken, diğer yandan normal sosyal aktivite ve etkinliklere katılım oranını artırmaktır. Buna bağlı olarak ACT tedavisinin süreci kendi içerisinde 6 bileşen içerir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Kabullenme: Bu, içsel düşünce ve duyguların onları değiştirmeye ya da görmezden gelmeye çalışmadan gerçekleşmesine izin vermek olarak nitelendirilebilir. Kabullenme bu yüzden aktif bir süreç olarak gelişir,
Bilişsel ayrışma: Bilişsel ayrışma, kişinin kendi içsel deneyimlerinden ayrılma sürecini kapsar. Bu düşünceleri basit bir şekilde zihnin onlara kattığı önemden arındırılmış şekilde görülebilmesini sağlar,
Bağlam olarak benlik: Bu ise kişinin kendi hakkındaki düşüncelerini eylemlerden ayrı şekilde görmeyi ve öğrenmeyi içerir,
Mevcut olmak: ACT, çevrenizde bulunan unsurlara karşı dikkatli olmayı ve dikkati içsel duygu ve düşüncelerden uzaklaştırmayı öğrenmeyi teşvik eder,
Bağlılık: Bu süreç ise terapi içerisinde kapsanan ilkelere bağlı olarak davranışları değiştirmeyi içine alır,
Değerler: Bunlar yaşamın içerisinde kişiyi harekete geçirecek kadar önemli olan konseptler olarak ifade edilebilir.
ACT terapisi sırasında terapist bu kavramların her birini yaşamın içerisinde ne şekilde uygulayacağınızı öğrenmenize yardımcı olacaktır. Buna bağlı olarak size kabullenme sürecini ve bilişsel ayrışmayı ne şekilde uygulayacağınızı öğretebilir ya da duygu ve düşüncelerde farklı olarak kendinize dair çok değişik bir tarafı yeniden tanımanıza yardımcı olabilir.
Uygulanan seanslar ayrıca kaçırılan duygular, düşünceler, anılar ve duyumlara dair yargılayıcı olmayan, sağlıklı bir farkındalığa yönlendirmek için tasarlanan farkındalık egzersizlerini içine alabilir. Terapistiniz hangi davranışların kişisel değerlere uyum sağlayacağı konusunda yardımcı olurken, eylemlerin değerlerinize uymadığı anları vurgulama konusunda çok büyük bir yardımcı olabilir.
Terapist seans arasında uygulamaya yönelik bir farkındalık, bilişsel ya da değer açıklama alıştırmaları gibi çeşitli ödevler verebilir. Bu ev ödevi terapist ve bireyler arasında kararlaştırılır iken mümkün olduğunca kullanışlı ve kişiye uyumlu hale getirmek için değiştirilebilir.
Kabul ve kararlılık terapisi aşağıda yer alan sorunların tedavisi için etkili olabilir:
Kabul ve kararlılık terapisinin faydaları ayrıca şu şekilde açıklanabilir:
Şimdiki an farkındalığı: Terapi ile bireylerin yaşadıkları ana odaklanma becerilerini geliştirmek hedeflenir. Zihinsel olarak gelecekte ya da geçmişte olan bireylerin mevcut anı değerlendirmesi konusunda yardımcı olur,
Duygusal esneklik: ACT, bireylerin duygusal olarak esnekliklerini artırma konusunda yardımcı olur. Bu durum olumsuz duygusal deneyimlere direnç göstermek yerine onları kabul etme ve bu duygularla daha uyum içerisinde yaşama becerisi geliştirmeyi içerir,
Değere uygun davranış: ACT, bireylerin kendi değerlerini belirleme ve bu değerlere uygun olarak davranışlarda bulunmasını destekler niteliktedir. Bu sayede bireyler, yaşamlarını çok daha tatmin edici ve anlamlı kılacak adımlar atmaya yönlendirilir,
Sosyal ilişkiler iyileşme: Kabul ve kararlılık terapisi bireylerin sosyal ilişkilerini güçlendirme konusunda destekleyici bir süreci kapsar. Anlayış, empati ve etkili iletişim becerilerini geliştirmek çok daha sağlıklı ilişkiler kurma konusunda yardımcı olur,
Yaşam kalitesinde artış: Terapi ile bireylerin yaşam kalitesini artırmak hedeflenir. Kişisel değerlere bağlı olarak hareket ederek bireylerin daha anlamlı ve sağlıklı bir yaşam sürmelerine, dolayısıyla mutluluklarını artırmalarına yardımcı olunur.
Yapılan araştırmalar ACT’nin yaygın anksiyete bozukluğu yaşayan kişilerin yaşadığı semptomları iyileştirebileceğini ve aynı zamanda bu durumu yaşayan yetişkinler için özellikle uygun olabileceğini ortaya koyar.
Kabul ve kararlılık terapisinin en önemli faydalarından biri, psikolojik esneklik üzerinde yarattığı olumlu etkiler. Psikolojik olarak dikkat çeken bu esneklik, yararlı olduğunu düşündüğünüz duygu ve düşünceleri kucaklama ve yararlı olmadıklarında onları bir kenarda bırakabilme yeteneği olarak nitelendirilebilir. Bu içsel deneyime düşünceli bir şekilde yanıt vermek ve kısa vadede dürtüsel eylemlerden kaçınmasına fırsat verir.
Psikolojik olarak yaşanan bu esneklik, depresyon ya da anksiyete gibi durumların semptomlarını kabul etme ve bunlarla üstüne daha yoğun şekilde çalışabilme yeteneğinizi geliştirir. Çoğu durumda psikolojik esneklikte yaşanan bu artışın önemli bir sonucu olarak bu semptomlar çok önemli bir ölçüde azalır. Yapılan araştırmalar kabul ve kararlılık terapisinin çok sayıda farklı koşulları tedavi etme konusunda etkili olduğunu gösterir. Kabul ve kararlılık terapisinin aynı zamanda kişilerin yaşam kalitesini iyileştirdiği ve insanların fiziksel şartlar ile kronik ağrılara karşı baş etme becerilerini artırmaya yardımcı olduğunu gösterir.
Kabul ve kararlılık terapisi; farklı psikolojik sorunlarla başa çıkarak kişinin yaşam kalitesini artırmak amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Buna bağlı olarak ACT’nin uygulama alanları şu şekilde sıralanabilir:
Duygusal problemler: Anksiyete, stres, depresyon gibi duygusal sorunlarla başa çıkma konusunda kabul ve kararlılık terapileri etkili olabilir,
Bağımlılık: Alkol bağımlılığı, madde bağımlılığı ya da diğer hayatı olumsuz etkileyen bağımlılık türleriyle mücadele etme konusunda destekleyici bir terapi yöntemi olarak kullanılabilir,
Kronik hastalıklar: Kronik sağlık problemlerine uyum sağlama ve bu sorunlarla olması gerektiği şekilde baş etmeyi öğrenmek için kararlılık terapisi uygulanabilir,
Travma sonrası stres bozukluğu: Yaşanan travmatik durumlar sonrasında kişinin duygusal olarak iyileşme ve travma sonrası stresle başa çıkması için bu terapi şekli uygulanabilir,
Kişisel gelişim: Bireylerin kendi potansiyelini daha net şekilde keşfedebilmesi, değerlerini belirleyebilmesi ve bu doğrultuda yaşamını şekillendirmesi amacıyla bu yöntem kullanılabilir,
İlişki sorunları: ACT, ilişkide yaşanan bir takım sorunlarla başa çıkma, ilişki değerlerine uygun davranma ve iletişim becerisini geliştirme konusunda yardımcı olur,
Kariyer ve iş stresi: İşyerinde yaşanan stres, kariyer sorunları ve performans kaygısı gibi sorunlarda destek sağlamak amacıyla kabul etme ve kararlılık terapisi hayata geçirilebilir.
Kabul ve kararlılık terapisi ile bilişsel davranış terapisi arasında bazı farklılıklar söz konusudur. Her iki terapi şeklide kişilerin yaşadığı duygusal zorluklarla başa çıkması için tasarlanmış olsa bile bazı farklı yaklaşımları benimser. Bilişsel davranışçı terapisi kişinin duygusal zorluklara yönelik olumsuz düşüncelerini değiştirerek tedaviyi hayata geçirmeyi planlar. Bu yaklaşım ile kişinin sahip olduğu düşüncelerinin hislerini ne şekilde etkilediğine odaklanır ve daha olumlu bir düşünce yapısının oluşturulması hedeflenir. Örnek vermek gerekirse; bir kişi eğer kendini değersiz hissediyorsa, bilişsel davranışçı terapisi kişinin kendini daha iyi hissetmesi için kendine yönelik olumsuz düşüncelerini değiştirmeyi sağlar.
Kabul ve kararlılık terapisi ise kişinin duygusal olarak yaşadığı acıları kabul etmesini ve hayatındaki değerlerle daha uyumlu şekilde hareket edebilmesini amaçlar. Buna bağlı olarak ACT kişinin yaşadığı zorluklarla yüzleşmesi ve kendini kabul etmesi için çok kullanışlı bir dizi beceriyi öğretir. Bu durum kişinin yaşadığı her türlü zorlukla daha iyi şekilde başa çıkabilmesi için bir dizi beceriyi geliştirmesini sağlar. Yani BDT’nin odak noktası kişinin düşüncelerini değiştirmekken, ACT ise kişinin düşünceleri ile beraber hisleri, duyguları ve fiziksel olarak yaşadığı olumsuzlukları değiştirmeye çalışır. BDT kişinin düşüncelerini değiştirmesi ile duygusal acıları azaltmaya yönelik çalışmalar yaparken, ACT kişinin duygusal olarak acısını kabul etme evresine geçmesini ve hayatındaki tüm değerlere uygun olarak hareket etmesini teşvik eder.
Her iki yaklaşımda duygusal zorluklarla başa çıkmak amacıyla tasarlanmış olsa bile farklı yollarla çalışırlar. ACT kişinin duygusal acılarına odaklanır ve kişinin yaşadığı psikolojik esnekliğini artırmayı hedefleyen bir sisteme sahiptir. BDT ise kişinin yaşadığı ve hissettiği bütün olumsuz düşünceleri değiştirerek acısını azaltmayı hedefler.
Kabul ve kararlılık terapisi konusunda alanında uzman kadrosuyla kalite ve güven odaklı hizmet veren Teta Clinic her geçen gün büyümeye ve gelişmeye devam eden nitelikli bir kurum olarak dikkat çeker. Sizde daha sağlıklı, mutlu ve huzurlu bir hayata adım atmak için kabul ve kararlılık terapisine başvurmak istediğinizde Teta Clinic farkını yaşamak için hemen kurumumuza başvurabilirsiniz.
