Ekolali; bir başka kişi tarafından çıkarılan seslerin tekrar edilmesi anlamına gelir. Bu durumda çocuk duyduğu sesleri, kelimeleri ve cümleleri; konuşan kişinin hemen ardından ya da sonrasında anlamsız ve aynı şekilde, aynı ses tonuyla tekrar eder.
Çocuklar, konuşmanın evrelerinde duydukları sesleri tekrar ve aynı şekilde söyleyebilir. Bu durum dil gelişimin çok önemli bir parçasıdır. Bu duruma ‘’anlam olmadan dilin gelişmesi’ ’de denilebilir. Bütün çocuklarda görülen bu tekrar, belli süre içerisinde aslında istenilen bir durumdur. Bu nedenle gelişimin sürecinin bir parçası olarak kabul edilen bu taklit döneminin, yaklaşık olarak 2,5-3 yaş aralığında sona ermesi beklenir.
Konuşmayı taklit olan ekolali, otizm spektrum bozukluğunda beklenen zamandan daha uzun sürebilir. Otizmde ekolali, çok belirgin ve fark edilen çeşitli özelliklere sahiptir. Dolayısıyla ekolali konuşma, birçok otizmli çocukta sıklıkla görülür. Eğer çocukta ekolali varsa, tamamen taklide dayalı bir konuşma vardır ve bu durumda özgün konuşma eksikliği ortaya çıkar. Ancak ekolali konuşması olan her çocuğa otizmli denilmesi doğru değildir.
Yetişkinlerde ve çocuklarda anlaşılan kelime sayısı, kullanılan kelime sayısından çok daha fazladır. Bakıldığı zaman ekolaliyi özellikle alıcı dil becerisi yeterince gelişmeyen çocuklarda sıklıkla görmek mümkündür. Ekolali, yaşın ilerlemesiyle birlikte dilin gelişim göstermesiyle azalmaya başlar. Ayrıca iyi bir aile, çevre ve okul gibi sosyal ortam düzenlemesi ile doğru eğitim koşulları sağlandığında ekolalinin büyük ölçüde azaldığı söylenebilir. Ayrıca ekolalinin azalmasını sağlayacak olan diğer durumlardan birisi de bilişsel beceri alanında yapılacak olan çalışmalardır.
Her insan çevresiyle iletişim kurmak için sürekli olarak konuşma ihtiyacı duyar. Çocuklar ilk kelimelerini anlamlarına çok fazla dikkat etmeden taklit ederek öğrenir ve öğrendikleri kelimeleri genellikle gerektiği yerlerde kullanmazlar. Çünkü verilen dilsel uyaranlar ve çocuktan istenen sözel çıktı, çocuğun dil seviyesinin çok üzerinde olduğu için çocuk duyduğunu çoğu zaman anlamadan tekrar eder. Ancak bazen ekolali, çocuğun ilgi alanları başta olmak üzere, istek ve ihtiyaçları konusunda bize önemli bir ipucu görevi görebilir.
Özellikle otizmli çocuklarda ekolali uzun süre boyunca devam ettiği sürece, spontane konuşma tamamen ortadan kalkabilir. Bu nedenle çocuğun sözel iletişiminin geliştirilmesi için ekolalinin azaltılması gerekir. Bunun için çocuğun ifadelerinde uygun sözcük kullanımları yoksa bunlar mutlaka çocuğa öğretilmelidir. Uygun sözcüklerin öğrenilmesi durumunda, ödül kullanımına yer verilebilir. Ödül taktiği bu durumlarda çoğu zaman işe yarar.
Ekolaliyi azaltabilmek için ilk olarak, ifadelerdeki uygun olmayan durumların görmezden gelinmesi gerekir. Eğer bunu başarmak mümkün olmazsa, çocuk zaman içerisinde bu durumu ilgi çekmek amacıyla kullanmaya başlayabilir. Böylece uygun olmayan konuşmalar görmezlikten gelinip, spontene konuşmalar ödüllendirilirse çocuğun ekolalisi azalacak ve spontene konuşması artacaktır.
Ekolali, anında ekolali ve gecikmiş ekolali olarak iki gruba ayrılır. Anında ekolali; kişinin söylediği bir kelime ya da cümleyi çocuğun o anda hemen duyar duymaz tekrar etmesi anlamına gelir. Örnek vermek gerekirse; çocuğa ‘adın ne?’ diye sorulduğunda, çocuğun da ‘adın ne?’ diye tekrar olarak cevap vermesidir.
Gecikmiş ekolali ise daha öncesinde (bir hafta, bir gün, bir ay ya da daha fazla) duyduğu bir kelimeyi, sesi, cümleyi ya da bur bir replik ya da şarkı da olabilir; herhangi bir çağrışım içerisinde olmadığı anda şu andan içinde bulunduğu zamanda tekrar etmesi anlamına gelir. Örnek vermek gerekirse; bir ay önce annesinin çocuğa ‘’çikolata yememelisin’’ diye kullandığı bir cümleyi, bir hafta ya da bir ay sonra, o an aklına gelmesi ile ‘’çikolata yememelisin’’ cümlesini tekrar kullanmasıdır.
Çok karakteristik bir dil özelliği olan ekolali, çoğu zaman işlevsiz bir dil özelliği olarak algılanır. Ancak otizmli çocuklarda ekolali, çok önemli bir iletişim aracı olarak kullanılabilir. Otizmli çocuklar, istek ve ihtiyaçlarını başka insanlara aktarmakta, jest ve dili kullanmak konusunda yaşıtlarına göre yetersiz kalabilirler. Örneğin; bir şeyi her zaman bağırarak, ağlayarak ya da kişiyi istediği şeye götürerek yaptırmaya çalışırlar. Konuşamamak, çocuk için oldukça engelleyici ve hayal kırıklığı yaratan bir sorundur. Bu sorunun üstesinden gelmek için çocuğa mutlaka destek olmak gerekir.
Bütün çocuklar, konuşma dilini öğrenme aşamasında ekolali yaşarlar. Çoğu ise büyüdükçe bağımsız bir düşünce geliştirmeye başlar, ancak bazıları duydukları kelimeleri tekrar etmeye devam eder. İletişim zorluğu çeken çocuklar, duydukları seslere çok daha uzun süre tutunurlar. Otizmli çocuklar ise ekolaliye özellikle daha yatkın ve duyarlıdır. Baz insanlar, bu sorunu sadece sıkıntılı ve endişe dolu olduğu dönemlerde yaşar. Diğerleri ise bunu her zaman yaşar ve sonunda kendilerini ifade edemedikleri için bu durum sessiz kalmalarına sebep olabilir. Şiddetli kafa travması ve amnezi olan yetişkinler, konuşma yeteneklerini tekrar kazanmaya çalışırken ekolali yaşayabilir.
Bir profesyonel, ekolali olan kişiyle konuşarak ekolaliyi teşhis edebilir. Söylenenleri tekrarlamaktan başka bir şey yapmakta zorlandığında, bu durum ekolaliye işaret edebilir. Bazı otizmli çocuklar, konuşma dersleri sırasında bunun için özel olarak test edilir. Ekolali; küçükten en şiddetliye kadar değişkenlik gösterir. Ancak bir doktor ekolali aşamasını tespit edebilir ve uygun tedavi önerisinde bulunabilir.
Ekolali; kişinin bilgiyi ne şekilde işlediğinin bir yansımasıdır. Bazen etkileşimli, bazen de etkileşimsiz olan ekolali arasındaki farkları tanımak, çocuğu ve nasıl iletişim kurduğunu öğrenmek kadar zordur. Bazı durumlarda ekolali, tamamen bağlam dışı yani konudan tamamen bağımsız görünebilir.
Ekolali olan çocukların, düşündüklerini ne şekilde söyleyebileceklerini öğrenmek için düzenli olarak konuşma terapisine gitmesi gerekir. Ancak otizm konuşma etkinliklerinde genel olarak ergoterapi, ABA davranış terapileri, duyu bütünleme gibi terapilerle birlikte yürütüldüğü görülür. Ekolali için genel olarak ‘’işaret-duraklama noktası’’ ismi verilen davranışsal bir müdahale kullanılır. Bu tedavi yönteminde, konuşma terapisti ekolali olan çocuktan bir soruyu doğru şekilde cevaplandırmasını ister. Zamanı geldiğinde ise ona işaret edeceklerini söyler.
Sonrasında terapist, ‘adın ne?’’ gibi basit bir soru yöneltir. Kısa bir süre sonra, çocuğun cevap vermesi istenir. Ayrıca bu sırada doğru cevabı içeren bir ipucu kartı tutulur.
Alanında uzman bir doktor, ekolalinin yan etkileriyle mücadele edebilmek için bazı ilaçlar yazabilir. Bu durumun kendisini direkt olarak tedavi etmez, ancak ekolali olan kişinin daha sakin kalmasına yardımcı olur. Ekolali olan bir çocuğun semptomları, stresli ve endişeli olduğu zamanlarda daha fazla artacağından, bu ilaçlar sakinleştirici etki yaratarak durumun ciddiyetinin azalmasına yardımcı olur.
Arıca ekolali, dil gelişiminin doğal bir parçası olduğunda tamamen önlemeye çalışmak her zaman doğru bir fikir olmayabilir. Çocuklarda kalıcı olarak ebeveyni önlemek için, ebeveynler diğer iletişim biçimlerini evde teşvik edici tutum sergilemelidir. Çocuğu çok fazla kelime ve ifadelere maruz bırakmak bu konuda işe yarayabilir. Zaman içerisinde çoğu çocuk ekolalinin üstesinden doğal olarak gelirken, desteğe ihtiyaç duyulduğunda bu konuda bir uzmandan yardım almak gerekebilir. Eğer bu durum 3 yaş sonrasında da devam ediyorsa, konuşmaya ve sosyal etkileşime zarar verebilir.
Bu konuda tercih edilen kurumun, ekolali hakkında donanımlı bir ekiple işbirliği içerisinde hizmet vermesi çok önemlidir. Teta Clinic, ekolali başta olmak üzere konuşma bozukluğu konusunda etkili terapilerle çocukların dil gelişimine gereken katkıyı sağlar. Çocuklar için gerekli olan tedavi planlamasını Teta Clinic farkıyla deneyimlemek için web sitemizde yer alan iletişim numaralarını kullanarak hemen bize ulaşabilirsiniz. Özel eğitimde kalite, güven ve yuva sıcaklığı arayanlar için her zaman en doğru adres Teta Clinic.
