Dissosiyatif bozukluk, ülkemizde son yıllarda çok sık görülen bir ruhsal rahatsızlık olarak karşınıza çıkar. Dissosiyatif kelime anlamı ise çözülme olarak bilinir. Disosiyatif bozukluk, farklı ruhsal sorunlar ya da travmatik (utandırıcı, korkutucu, üzücü ve öfke uyandırıcı) olaylar yaşandığında bireylerde bellek-bilinç sorunlarının (farklı biriymiş gibi konuşma, bayılma, konuşamama, unutkanlık, kim olduğunu bilememe gibi) ortaya çıkması olarak ifade edilebilir.
Bu hastalarda günümüzde yapılan tetkik ve incelemelere göre bu belirtilere sebep olabilecek bir beyin rahatsızlığı yoktur. Çocukluk sürecinde kötü davranılma, travma öyküsü ile disosiyatif belirtilerin kendini göstermesi arasında çok belirgin bir ilişki söz konusudur.
Günümüzde psikiyatri hasta grubunun yaklaşık olarak %5-10 oranında bu rahatsızlık ortaya çıkar. Psikiyatrik sınıflama sisteminde bu bozukluk DSM IV de 4 tipi olarak ifade edilir. Dissosiyatif unutkanlık ise dissosiyatif kimlik bozukluğu, depresyon bozukluğu, dissosiyatif füg olarak nitelendirilir. Ayrıca ICD 10 tanı sisteminde de buna ek olarak dissosiyatif bayılma ve kendinden geçme gibi durumlar söz konusudur.
En fazla görülen ve doktor başvurusuna neden olan belirtisi bayılmadır. Bu bayılmalar genel olarak sara benzeri çırpınma, nöbet geçirme, kasılma gibi belirtiler şeklinde oluşabilir. Bu gibi belirtiler genel olarak diğer insanlara bir aradayken ortaya çıkar. Hasta yere yavaş bir şekilde düşer ve yaralanma gibi olumsuz durumlar genellikle çok fazla görülmez. Kişi etrafta konuşan insanları duyabilir ancak hiçbir şekilde cevap veremez ve bayılma genelde daha uzun sürelidir. Bazı hastalar ise bu bayılma sonrasında yüksek sesle ağlayarak kendine gelmeye başlar. Kendine gelirken saldırgan davranışlarda bulunma, yüzünü ve saçını yolma gibi taşkınlık belirtileri görülebilir. Bu nöbetlere ise konversiyon tipi bayılma ya da pseudo epileptik nöbet ismi de verilir. Kişi eğer bu bayılma ve sonrasında olan şeyleri ve yaptığı davranışları hatırlamakta zorlanıyor ise bu durum aynı zamanda dissosiyatif nöbet olarak da isimlendirilebilir.
En az bayılma kadar sık başvuruya neden olan, dissosiyatif bozuklukta ortaya çıkan diğer belirti ise kişinin travmatik bir olaydan sonra belli bir dönemi ya da önemli kişilerin bilgilerini hatırlamamasıdır. Bu kişilerin kim olduğunu ani olarak hatırlayamaması, dissosiyatif amnezi ile beraber kişinin kendini farklı bir kişi olarak yaşamaya başlaması ve kişiliği yansıtması, bireyin farklı bir yerde farklı bir kimlikle belli süre yaşayarak eski kimliğini ve bilgilerini hatırlamaması olarak da kendini gösterebilir.
Dissosiyatif bozuklukların altında her zaman çocukluk çağında yaşanan kötü olaylar yatar. Çocuk kendisinden çok daha güçlü olan ebeveynleri ya da büyük kişilerin kötü muamelesi ve olumsuz olaylar karşısına çok çaresiz ve güçsüzdür. Bu olaylarla baş edebilmek için ise kendince tek çözüm disosiyatif yani zihinsel olarak ortam, durum ve kendinden uzaklaşarak kopmadır. Çocukluk döneminde bu yöntemi öğrenen kişiler, yetişkin olduğunda da bu tarzı sürdürmeye devam eder. Sonrasında ise bu durumla baş etmek daha zorlayıcı olabilir.
Disosiyatif bozukluk farklı ruhsal zorlanma durumları karşısında bazı bireylerin aslında tepki verme şekli olarak nitelendirilir. Yani kişinin başa çıkmakta zorlandığı travmalar ( fiziksel bütünlüğe karşı tehdit, istismar, dayak, şiddete maruz kalma, işkence ya da böyle bir duruma şahit olma, cinsel saldırı, doğal afet ve felaket durumları, kişiler arası ilişkilerde sürekli kavga gibi) ve diğer sorunlar (aile içi sorunlar, tartışma, kendisine yakıştıramadığı bir olaydan kaynaklı kendini suçlu hissetme, başka insanlar tarafından suçlanma, endişe, aşırı korku, pişmanlık gibi) olduğunda bu duruma verilen bir tepkidir.
Dissosiyatif bayılma ya da kendinden geçme, kişinin yaşadığı yoğun duygulardan geçici şekilde uzaklaşmasını sağlayan önemli bir koruma düzeneği olarak kullanılır. Bu gibi bayılmalar, elektrikli cihazları çok yüksek voltajdan koruma işlevi gören sigortanın yüksek voltaj geldiği zaman atarak elektriği kesip sistemi hemen kapatmasına benzer. Bu noktada birey bilinçli bir halde kaldırmakta zorlandığı yoğun olumsuz duygulara (üzüntü, öfke, korku, utanç gibi) maruz kaldığında direkt olarak ‘’sigorta atarak’’ kişi bilincini kaybeder ve bu yoğun ruhsal sıkıntıdan geçici şekilde kurtulur. Disosiyatif bozukluk kibar ve sakin insanları üzmekten kaçınan ve onlara hiçbir şekilde hayır diyemeyen insanlarda da sıklıkla görülür. Buna dayalı olarak bakıldığında ise dissosiyatif bozukluk olan ve çevresinde bulunan insanlarla sözel iletişim kuramayan ve sıkıntılarını paylaşmak da zorlanan insanların sıkıntılarını bilinç değişikliği ile bir anlamda dile getirdiği düşünülebilir.
Belirtiler ise her tür ruhsal baskı yaşatma ihtimali olan olaya bağlı olarak ortaya çıkabilir. Yas, tartışma, ölüm, ekonomik sorunlar, ailevi problemler bu durumun yaşanmasına neden olabilecek sebepler olarak sıralanabilir. Dissosiyatif belirtiler ruhsal açıdan aslında iki faydayı beraberinde getirir: İlk olarak kişi kendinde soruna neden olabilen ruhsal sıkıntıdan hemen kurtulur ve dolaylı olarak rahatsızlıktan kaynaklanan çevresinin tutumu daha destekleyici hale gelerek kendisine anlayış gösterilebilir. Kişi ifade etmekte zorlandığı bazı şeyleri bu durumda daha kolay şekilde ifade edebilir. Bazı durumlarda ise ortaya çıkan bu belirtileri kişinin yaşadığı problemlerle bağlantısı olabilir. Örnek vermek gerekirse; görmemesi gereken bir olaya şahitlik eden kişide bu olayı hatırlamama görülebilir. Bu durumda aslında kişi psikolojik olarak kendini koruma altına almaya çalışır.
Söz konusu olan bu belirtiler sayesinde hastanın bazı sorunları azalsa bile, iş ve aile hayatından çeşitli sorunlar ortaya çıkar ve genel verimleri azalır. Ani şekilde başlayan, geçici olarak yaşanan zor bir durum sonrasında ortaya çıktığında kişide farklı psikiyatrik hastalık ya da bedensel hastalık yoksa genel olarak sonuç iyidir. Ek bir hastalığı olmayan ya da geçici zorlanmalardan kaynaklı dissosiyatif ortaya çıkan hastalarda eper sorun ortadan kalktıysa belirtiler de zaman içerisinde tamamen kaybolur. Bu rahatsızlığı bulunan kişiler telkine yatın olduklarından dolayı, bir takım halk doktorları ya da tıp dışı farklı yöntemlere iyi cevap verip belirtileri ani şekilde geçerse bu durum çok kalıcı olmaz. Bir süre sonra ise yaşadığı bu sıkıntılar tekrar ortaya çıkabilir. Uzun yıllar boyunca süren ve olumsuz yaşam koşullarından kaynaklanan sorunların süreklilik gösterdiği kişilerde tedaviye rağmen belirtiler devam edebilir.
Ruhsal ve fiziksel olarak detaylı olarak incelenen ve nörolojik bir rahatsızlık tespit edilmeyen hastalarda psikiyatrik muayene ile dissosiyatif bozukluk tanısı alındıktan sonra tedavi sürecine hemen başlanır. Kişide beyinle alakalı herhangi bir yapısal hastalık bulunmadığından tedavi aslında çok acil değildir ve psikiyatrik tedavilerinin acil servis şartlarında yapılması neredeyse imkânsız olarak görülür. Bu hastaların psikiyatri hekimine psikiyatrik muayeneye uygun oldukları zaman (konuşarak kendilerini anlatabildikleri dönem) tedaviye başlanması çok daha uygundur.
Ailesi ve yakın çevresinin bu kişilerle sadece dissosiyatif belirtileri ön plana çıkarken ilgilenmesi (yani sadece saçma sapan konuşunca, bayılınca ya da dili tutulunca gibi) sorun daha uzun sürer. Bu yüzden ailenin bu kişiye her zaman destekleyici ve uygun bir yaklaşımı genel anlamda göstermesi dissosiyatif belirtileri varken özel bir tutum değişikliği ortaya koymaması daha faydalı olacaktır.
Tedavide ailenin doktorla işbirliği içerisinde olması, tedavinin başarısı açısından son derece önemlidir. Bazı hastalarda bu duruma eşlik eden farklı ruhsal rahatsızlıklar olabilir. Bu durumda söz konusu rahatsızlıklarında tedavisi yapılmalıdır. Sıkıntı verici ya da üzücü bir olay sonrasında bayılan ve bu bayılmanın psikolojik kökenli bir bayılma olduğu alanında uzman doktorlar tarafından onaylanan kişiler aile ortamında bayıldığında onu yavaşça sakin bir odaya alıp yalnız bırakmak hastaya çok daha iyi gelecektir.
Bu gibi hastalarda soğuk duşa sokma, soğan koklatma, kolonya ile ev ve yüzün ovulması, çevrede bulunan herkesin başına toplanması gibi çeşitli işlemler uygulamak hastaya yardımcı olmak yerine onun yaşadığı bu stresi artırmaktan başka bir işe yaramaz. Zor ve kronik olgularda tedavi için genel olarak iki nokta üzerinde durulur. Birincisi hasta üzerinde zorlanmaya neden olan sorunların çözümü ve ikinci olarak ise sorunlar karşısında disosiyatif tepki yerine daha olgun tepkiler geliştirmenin sağlanmasıdır. Bu durum bazen yıllar boyunca sürecek ve kişilikte kısmı olarak değişikliği hedefleyen psikoterapi yöntemleri ile mümkün hale gelebilir.
Bu noktada tercih edilen kliniğin hasta özelinde tedavileri hayata geçirmesi ve kalite odaklı hizmet vermesi son derece önemlidir. Teta Klinik; söz konusu dissosiyatif bozukluklar için uygulanacak psikoterapi yöntemleri olduğunda üst düzey kalite standartlarında çalışma prensibiyle ön plana çıkan son derece nitelikli bir kurum olarak karşınıza çıkar. Tamamen hasta özelinde tedavi ve terapileri hayata geçiren alanında uzman ekibimiz için öncelikli olan daima hastaların kendini güvende ve huzurlu hissetmesini sağlamaktır. Bu bağlamda sizde Teta Klinik kalitesini deneyimlemek ve uzun vadede çok daha sağlıklı bir hayata adım atmak için hemen web sitemizi ziyaret edebilir ve alanında uzman kadromuzla irtibata geçebilirsiniz.
